CHAsset: Τάφος Αγίας Θεοδώρας
Rights
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Rights owner
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Museum/Catalogue No.
Chronology
13ος αιώνας μ.Χ.
What is it?
Ο τάφος της αγίας Θεοδώρας, πολιούχου της Άρτας, βρίσκεται μέσα στον ομώνυμο ναό. Πρόκειται για ένα κιβωτιόσχημο κενοτάφιο επάνω στο οποίο στηρίζονται έξι μικροί κίονες που καταλήγουν σε οριζόντιο επιστύλιο. Στη μία πλευρά του κενοταφίου υπάρχει ανάγλυφη παράσταση με τέσσερις μορφές. Στο κέντρο, κάτω από διακοσμημένο τόξο (καμάρα), εικονίζονται ένας άνδρας και μία γυναίκα. Πιθανώς πρόκειται για την αγία Θεοδώρα και τον γιο της Νικηφόρο, ο οποίος απεικονίζεται σε μικρότερο μέγεθος. Οι δύο μορφές φορούν βασιλικά ρούχα και στέμματα. Πάνω από τον άνδρα απεικονίζεται το χέρι του Θεού να ευλογεί από τον ουρανό, ο οποίος υποδηλώνεται ως τόξο με αστέρια. Δύο άγγελοι που περιβάλλονται από φυτικό κόσμημα (ανθεμωτό βλαστό) πλαισιώνουν τις δύο μορφές. Πρόκειται για τους προστάτες των Κομνηνοδουκάδων δεσποτών. Κατά μια άλλη άποψη, οι δύο μορφές στο κέντρο απεικονίζουν τη Θεοδώρα και τον σύζυγό της Μιχαήλ Β΄, ο οποίος παριστάνεται σε μικρότερη κλίμακα για να τονιστεί η ηθική υπεροχή της συζύγου του. Υπάρχει και μία τρίτη εκδοχή, η οποία υποστηρίζει πως πρόκειται για την Άννα Παλαιολογίνα, σύζυγο του Δεσπότη Νικηφόρου Α΄, μαζί με τον γιο της Θωμά. Η άλλη πλευρά του κενοταφίου κοσμείται με ένα ανάγλυφο, σαν δίλοβο παράθυρο με αετωματική απόληξη και διακόσμηση από ανθεμωτούς βλαστούς. Κάτω από την αετωματική απόληξη εικονίζονται σε μικρή κλίμακα δύο δράκοντες, με ανθέμιο πάνω από το στόμα τους.
What else do we know about it?
Ο τάφος ανασυγκροτήθηκε το 1873, μετά την ανακομιδή των λειψάνων της αγίας, και συμπληρώθηκε αυτοσχέδια, με γλυπτά που βρέθηκαν σε αυτόν.
Η παράσταση με τις μορφές χρονολογείται στον 13ο αιώνα και θεωρείται έργο επαρχιακού εργαστηρίου, καθώς οι μορφές αποδίδονται αδέξια και προβάλλουν έντονα από το βάθος του αναγλύφου. Όσον αφορά στη δεύτερη πλευρά, ο διάκοσμος και η τεχνική της ανάγλυφης πλάκας είναι επηρεασμένα από ιταλικά έργα, έτσι η κατασκευή της αποδίδεται σε Ιταλό γλύπτη. Κατά τον αρχαιολόγο και αρχιτέκτονα Αναστάσιο Ορλάνδο, το τμήμα αυτό ίσως αποτελούσε τη στενή πλευρά μιας σαρκοφάγου. Δεν αποκλείεται όμως να προέρχεται από παράθυρο βυζαντινής οικίας, οπότε πιθανώς δεν είχε σχέση με τον αρχικό διάκοσμο και τη μορφή του τάφου της αγίας αλλά προσαρμόστηκε εκεί αργότερα.
Historical figures
http://www.wikidata.org/entity/Q437562
Historical events
Place of discovery
Building materials
Where is it currently located?
Ιερός ναός Αγίας Θεοδώρας
Dimensions
How was it found?
Referenced in
Παπαδοπούλου Β.(2002), Η Βυζαντινή Άρτα και τα Μνημεία της. ΥΠΠΟ, ΤΑΠΑ, Αθήνα
8Η ΕΒΑ(2008), Τα Βυζαντινά μνημεία της Ηπείρου, Β.Παπαδοπούλου (επιμέλεια), ΥΠΠΟ, Ιωάννινα.
Παπαδοπούλου, Β. Ν. 2018. «Ανάγλυφες εικόνες από το Δεσποτάτο της Ηπείρου.» Στο ΛΕΠΕΤΥΜΝΟΣ, Μελέτες Αρχαιολογίας και Τέχνης στη μνήμη του Γεωργίου Γούναρη, επιμ. Α. Σέμογλου, Ι.Π. Αρβανιτίδου, Γ. Γούναρη Εμμ. 435 – 452. Θεσσαλονίκη: Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη.
ΑΧΕΙΜΑΣΤΟΥ-ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ (Myrtali ACHEIMASTOU-POTAMIANOU) Μ. (2017). Η ταυτότητα βασίλισσας και δεσπότη στην ταφική πλάκα του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα. Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 38, 275–286. https://doi.org/10.12681/dchae.14228
8Η ΕΒΑ(2008), Τα Βυζαντινά μνημεία της Ηπείρου, Β.Παπαδοπούλου (επιμέλεια), ΥΠΠΟ, Ιωάννινα.
Παπαδοπούλου, Β. Ν. 2018. «Ανάγλυφες εικόνες από το Δεσποτάτο της Ηπείρου.» Στο ΛΕΠΕΤΥΜΝΟΣ, Μελέτες Αρχαιολογίας και Τέχνης στη μνήμη του Γεωργίου Γούναρη, επιμ. Α. Σέμογλου, Ι.Π. Αρβανιτίδου, Γ. Γούναρη Εμμ. 435 – 452. Θεσσαλονίκη: Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη.
ΑΧΕΙΜΑΣΤΟΥ-ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ (Myrtali ACHEIMASTOU-POTAMIANOU) Μ. (2017). Η ταυτότητα βασίλισσας και δεσπότη στην ταφική πλάκα του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα. Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 38, 275–286. https://doi.org/10.12681/dchae.14228