CHAsset: Πήλινες εικόνες με την τεχνική της εφυάλωσης
Rights
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Rights owner
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Museum/Catalogue No.
Chronology
What is it?
Δύο αξιοπρόσεκτες πήλινες εφυαλωμένες εικόνες από τον ναό του Αγίου Βασιλείου στην Άρτα. Τοποθετημένες στο ανατολικό αέτωμα, όπου πλαισίωναν το άνοιγμα του παραθύρου, αποτελούσαν μέρος της εξωτερικής διακόσμησης του ναού, μαζί με άλλα πολύχρωμα εφυαλωμένα πλακίδια. Οι δύο εικόνες, από τις οποίες η μία έχει θέμα τους τρεις Ιεράρχες και η άλλη τη σκηνή της Σταύρωσης, χρονολογούνται στον 14ο με 15ο αι. μ.Χ. Αυτό που τις κάνει ξεχωριστές είναι πως έχουν κατασκευαστεί με την τεχνική των majolica, φέρουν δηλαδή παραστάσεις ζωγραφισμένες με πράσινο, κίτρινο και καστανό χρώμα, επάνω σε λευκό βάθος.
Στη μία, οι Τρεις Ιεράρχες απεικονίζονται ανάγλυφα μέσα σε τετράγωνο πλαίσιο, ντυμένοι με μακρείς χιτώνες, διακοσμημένους με πράσινα και μαύρα σχέδια. Στο κεφάλι φέρουν φωτοστέφανο, ενώ στο πάνω μέρος του πλαισίου αναγράφονται τα ονόματά τους. Στη δεύτερη κεντρικά, στο τετράγωνο πλαίσιο, βλέπουμε τον Εσταυρωμένο πάνω σε πράσινο εφυαλωμένο σταυρό, ενώ δεξιά και αριστερά, με κεκλιμένη την κεφαλή, στέκουν η Παναγία και ο Ιωάννης, όπως φαίνεται από τα αρχικά τους που αναγράφονται. Η παράσταση ολοκληρώνεται με τα αρχικά του Ιησού, πάνω από τις κεραίες του σταυρού, και με τη νεκροκεφαλή κάτω από τα πόδια του.
What else do we know about it?
Ο ναός κατέχει εξέχουσα θέση στη διεθνή βιβλιογραφία χάρη στις δύο αυτές πήλινες, ανάγλυφες εφυαλωμένες εικόνες, που έχουν κατασκευαστεί με την τεχνική majolica ή maiolica. Ο όρος maiolica, ο οποίος προέρχεται από την Ισπανία, τη Μαγιόρκα και άλλες περιοχές, εμφανίστηκε στην Ιταλία από τα μέσα του 15ου αιώνα. Ουσιαστικά περιγράφει έναν τύπο κεραμικής στον οποίο χρησιμοποιούνταν κασσίτερος για την εφυάλωση των αγγείων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας λευκής γυάλινης επιφάνειας. Κατά τη Βικτωριανή εποχή, ο όρος majolica αναφερόταν σε πήλινα αγγεία με επικάλυψη από ημιδιαφανή χρωματιστά υαλώματα μολύβδου.
Στις εικόνες της Σταύρωσης, αλλά και των Τριών Ιεραρχών η χρήση της τεχνικής των majolica φανερώνει επιρροές Ιταλικής τέχνης του 14ου αι. Πιθανότατα, ωστόσο, οι δύο εικόνες αποτελούν έργα Ιταλού καλλιτέχνη, ο οποίος εργάστηκε στην Άρτα μεταξύ των ετών 1416 και 1448. Την εκδοχή αυτή ενισχύει το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου 1320-1450, καθώς τότε οι ηγεμόνες της Άρτας προέρχονταν από τους δύο ιταλικούς οίκους των Ορσίνι και των Τόκκων. Οι εικόνες εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων, ενώ στο ναό έχουν τοποθετηθεί, αντίγραφά τους.
Historical figures
Historical events
Keywords
Place of discovery
Building materials
Where is it currently located?
Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων
Dimensions
πλάτος: 0,30μ., ύψος: 0,42μ., πάχος: 0,025 μ
How was it found?
Αποκολλήθηκαν από τον Ιερό Ναό του Αγίου Βασιλείου στην Άρτα
Referenced in
https://www.facebook.com/amiogr/posts/pfbid028AE55ggvi8ZAvUjw5Vhi8dUW3JamhwwbRTTrkfks9sZwihuZhKsjAP5UVjVctzVzl ψηφιακή έκθεση «ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ», Ιούλιος 2022, πήλινη ανάγλυφη εφυαλωμένη εικόνα, Σταματία Κορτζή, Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.
-Παπαδοπούλου, Β. Ν. 2018. «Ανάγλυφες εικόνες από το Δεσποτάτο της Ηπείρου.» Στο ΛΕΠΕΤΥΜΝΟΣ, Μελέτες Αρχαιολογίας και Τέχνης στη μνήμη του Γεωργίου Γούναρη, επιμ. Α. Σέμογλου, Ι.Π. Αρβανιτίδου, Γ. Γούναρη Εμμ. 435 – 452. Θεσσαλονίκη: Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη.
Β. Παπαδοπούλου (2002), Η Βυζαντινή Άρτα και τα μνημεία της, Υπουργείο Πολιτισμού, ΤΑΠΑ, Αθήνα.
-Mastrotheodoros, G.P., Beltsios, K.G., Bassiakos, Y. and V. Papadopoulou, 2018. “Two unique Byzantine immured lead-glazed relief ceramic icons and related tiles from the church of St Basil in Arta, Greece: investigation and interpretation of materials and techniques.” Archaeological and Anthropological Sciences 10: 2059-2074.
-Παπαδοπούλου, Β. Ν. 2018. «Ανάγλυφες εικόνες από το Δεσποτάτο της Ηπείρου.» Στο ΛΕΠΕΤΥΜΝΟΣ, Μελέτες Αρχαιολογίας και Τέχνης στη μνήμη του Γεωργίου Γούναρη, επιμ. Α. Σέμογλου, Ι.Π. Αρβανιτίδου, Γ. Γούναρη Εμμ. 435 – 452. Θεσσαλονίκη: Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη.
Β. Παπαδοπούλου (2002), Η Βυζαντινή Άρτα και τα μνημεία της, Υπουργείο Πολιτισμού, ΤΑΠΑ, Αθήνα.
-Mastrotheodoros, G.P., Beltsios, K.G., Bassiakos, Y. and V. Papadopoulou, 2018. “Two unique Byzantine immured lead-glazed relief ceramic icons and related tiles from the church of St Basil in Arta, Greece: investigation and interpretation of materials and techniques.” Archaeological and Anthropological Sciences 10: 2059-2074.