CHAsset: Γεφύρι
Rights
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Rights owner
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Museum/Catalogue No.
Chronology
1612 (τελική μορφή γεφυριού)
Historical Period
What is it?
Η πιο διάσημη ίσως γέφυρα της Ελλάδας, λόγω του ότι πρωταγωνιστεί στο περίφημο δημοτικό τραγούδι “Του Γιοφυριού της Άρτας”. Σύμφωνα με την, εως τωρα, αρχαιολογική έρευνα η μεταγενέστερη κατασκευή στηρίζεται επάνω σε αρχαία βάθρα. Η τελευταία προσθήκη στο γεφύρι έγινε, το 1612, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν ανυψώθηκε το οδόστρωμα και πήρε τη σημερινή του όψη.
Το Γεφύρι της Άρτας έχει συνολικά 12 καμάρες: 4 μεγάλες στα ποδαρικά και 8 μικρά ανακουφιστικά τοξωτά ανοίγματα, τα οποία χρησιμεύουν για τη διοχέτευση του νερού σε περίπτωση υπερχείλισης. Έχει συνολικό μήκος 146 μ. και πλάτος 3,5 μ. Το άνοιγμα του μεγαλύτερου τόξου είναι 24 μέτρα και των υπόλοιπων 15.80 μ., 15.40 μ. και 16.20 μ. Το ύψος των τόξων φτάνει τα 11.70 μ., 9.00 μ., 9.60 μ. και 9.30 μ. αντίστοιχα. Τα βάθρα του, κτισμένα με μεγάλους κανονικούς λίθους κατά το ισοδομικό σύστημα, με επίστεψη, θυμίζουν τοιχοποιία ελληνιστικών μεγάρων. Η τοιχοποιία της ανωδομής του είναι ομοιόμορφη, με μικρούς κανονικούς ανόμοιους λίθους, τεχνική ευρύτατα διαδεδομένη σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Τα γεφύρι είναι πιθανώς έργο Ελλήνων τεχνιτών από τα Μαστοροχώρια της Ηπείρου.
What else do we know about it?
Το θρυλικό Γεφύρι της Άρτας αποτελεί τοπόσημο της πόλης, μια εντυπωσιακή υποδοχή για τον επισκέπτη που έρχεται από τα δυτικά. Η σημερινή του όψη είναι η κατάληξη πολλών κατά καιρούς συμπληρώσεων και ανακατασκευών του αρχικού κτίσματος. Όπως μαθαίνουμε από τις πηγές, το μεγάλο κόστος κατασκευής του ανέλαβε ένας Αρτινός παντοπώλης, ο Γιάννης Θειακογιάννης ή Γατοφάγος. Κατά την παράδοση, ο Γατοφάγος βρήκε σε ένα πιθάρι που αγόρασε από Αλγερινούς πειρατές αντί για λάδι χρυσό. Οι εργασίες κατασκευής του γεφυριού κράτησαν τρία χρόνια, γιατί ο ορμητικός ποταμός Άραχθος δεν άφηνε τους μαστόρους να ολοκληρώσουν τη δουλειά τους. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που το γεφύρι συνοδεύει ο θρύλος της γυναίκας του πρωτομάστορα, η οποία θυσιάστηκε για τη θεμελίωσή του. Ο θρύλος έγινε δημοτικό τραγούδι και πηγή έμπνευσης για πολλές μορφές τέχνης.
Το 1881, όταν απελευθερώθηκε η Άρτα από τους Οθωμανούς, το γεφύρι έγινε το σύνορο μεταξύ του νέου ελληνικού κράτους και των ελληνικών εδαφών που ανήκαν ακόμη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δίπλα του, στο δυτικό άκρο, βρίσκεται ένα διώροφο νεοκλασικό κτίριο, χτισμένο το 1864 από τον περίφημο Γερμανό αρχιτέκτονα Ε. Τσίλερ. Το κτίριο αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως φυλάκιο της γέφυρας και αργότερα, μετά το 1881, ως μεθοριακός σταθμός και τελωνείο των Οθωμανών . Σήμερα, εδώ στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο του Μ/Φ Συλλόγου «Ο Σκουφάς». Στην απέναντι πλευρά, την ανατολική, σώζεται ως τις μέρες μας ένας μεγάλος πλάτανος που ονομάζεται πλάτανος του Αλή πασά. Η παράδοση λέει ότι στη σκιά του καθόταν ο Αλή Πασάς, ο μουσουλμάνος διοικητής της πόλης στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αι., και έβλεπε τους απαγχονισμένους που κρέμονταν από τα κλαδιά του, ύστερα από δική του εντολή. Η παράδοση για τον υπεραιωνόβιο πλάτανο έχει μεταπλαστεί και αυτή σε δημοτικό τραγούδι.