CHAsset: Πολυάνδριο
Files
Rights
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Rights owner
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Museum/Catalogue No.
Chronology
600 π.Χ. περίπου
What is it?
Το Πολυάνδριο υπήρξε ένα σημαντικό μνημείο για την αρχαία πόλη. Είναι το δημόσιο κενοτάφιο που ίδρυσε η Αμβρακία για να τιμήσει τους νεκρούς μαχητές της, που χάθηκαν σε ναυμαχία στις εκβολές του Αράχθου. Πρόκειται για έναν μνημειακό περίβολο σε σχήμα Π, με επιμελημένη κατασκευή από ντόπιο ασβεστόλιθο, που φτάνει σε ύψος τα 2,50 μ. και σε μήκος τα 12,40 μ. Αποτελείται από πέντε σειρές λίθων, από τις οποίες η δεύτερη και η πέμπτη προεξέχουν σχηματίζοντας κυρτό κυμάτιο (διακοσμητικό σχέδιο με κυματοειδή μορφή) που συνεχίζεται και στις πλάγιες όψεις του μνημείου. Πάνω από το πλαίσιο που δημιουργείται, στην πρώτη σειρά, σε πέντε συνεχόμενους λίθους, χαράχθηκε επιγραφή, βουστροφηδόν (η φορά της γραφής αλλάζει σε κάθε σειρά) και στοιχηδόν ( σε σειρές), σε αρχαϊκό κορινθιακό αλφάβητο. Η επιγραφή διασώζει ένα ελεγειακό επίγραμμα (δίστιχο ποίημα) και την παλαιότερη αναφορά του ονόματος της πόλης: Ανπρακία. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Ιωάννα Ανδρέου στο κείμενο αναφέρεται ο θρήνος της πόλης για τους νεκρούς που βρήκαν μαζί τον θάνατο στον ποταμό Άραχθο (Αρραθίονα). Η αναφορά στον δημόσιο θρήνο της πόλης για τους πολίτες που χάθηκαν στη μάχη αποτελεί τη μοναδική έως σήμερα γνωστή μαρτυρία εθιμικής συμπεριφοράς από την Αμβρακία.
What else do we know about it?
Το Πολυάνδριο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Νεκροταφείου, κοντά στη νότια πύλη του τείχους, στο πρώην οικόπεδο Χαρίτου-Μανάρα. Πρόκειται για τον σημαντικότερο περίβολο της Δυτικής Νεκρόπολης που έχει αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα. Εσωτερικά και εξωτερικά του κενοτάφιου εντοπίστηκαν λίθινα τμήματα με επιγραφές, τα οποία ανήκουν σε επιτύμβια στήλη. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Ι.Ανδρέου οι Κορίνθιοι την τοποθέτησαν στην πρώτη σειρά του Πολυάνδριου και η επιγραφή της στήλης, χαραγμένη, όπως και η επιγραφή του περιβόλου σε αρχαϊκό κορινθιακό αλφάβητο, εξυμνεί Κορίνθιους νεκρούς, που χάθηκαν μαζί με τους Αμβρακιώτες και τιμήθηκαν, επίσης, μαζί, σε αυτό το κοινό μνημείο-πολυάνδριο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση βαίτυλου, συμβόλου του Απόλλωνα Αγυιέα, προστάτη θεού της Κορίνθου, που σώζεται στην στήλη.
Το Πολυάνδριο και ο λόγος για τον οποίο ιδρύθηκε, όπως και τα επιγράμματά του, έχουν αποτελέσει αιτία διαμάχης για τους ειδικούς. Η αρχαιολόγος Ιωάννα Ανδρέου, όπως προαναφέρθηκε, πιστεύει ότι το επιγραμμα αναφέρεται στους νεκρούς της ναυμαχίας που έγινε στον Αμβρακικό κόλπο, κοντά στον Άραχθο, μεταξύ Αμβρακιωτων και συμμάχων ενάντια σε κοινό εχθρό, την οποία ταυτίζει με αυτή που αναφέρεται στο επίγραμμα του Αρνιάδα. O ελληνιστής Jean Bousquet θεωρεί ότι το επιγραμμα αναφέρεται σε ενέδρα τοπικής φρατρίας σε Αμβρακιώτες που συνόδευαν Κορίνθιους πρέσβεις, συσχετίζοντας το μνημείο με τη στήλη. Τέλος ο Άγγελος Ματθαίου διορθώνει τις μεταγραφές των Ανδρέου και Bousquet και παρουσιάζει τέσσερα ονόματα( Ανπρακία, Ναυσίκρατου, Καλλίτα και Αρραθίονα) αναφέρονται σε νεκρούς που έπεσαν σε ενέδρα. Επίσης ο Ματθαίου θεωρεί ότι η στήλη δεν συνδέεται με το μνημείο.
Ο χώρος διατήρησε την ιερότητά του μέσα στους αιώνες, καθώς στους βυζαντινούς χρόνους χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο με μικρό τρίκλιτο ναό.
Historical figures
Historical events
Keywords
Place of discovery
Building materials
Where is it currently located?
Dimensions
How was it found?
Referenced in
Ανδρέου, Ι.(1986)Τα επιγράμματα του Πολυανδρίου της Αμβρακίας, ΑΔ41, Μελέτες σ.425-445
Ανδρέου Ι.& Ανδρέου Η.(1988)Τα επιγράμματα της Αμβρακίας και τα απαράδεκτα μιας ερμηνείας, Μελέτες σ.109-112
Ματθαίου Ά., Αμβρακίας ελεγείον, HOROS 8-9(1990-1991), σ. 271-277 σ. 303-310
Οικονόμου Σ. (2012)Ταφές πεσόντων, πολυάνδρεια, κενοτάφια και ηρώα από την ύστερη εποχή του χαλκού έως και τους κλασικούς χρόνους στον ελλαδικό χώρο. Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Bousquet J.(1992),Deux epigrammes grecques(Delphes, Ambracie) BCH 116, 585-606
Ανδρέου Ι.& Ανδρέου Η.(1988)Τα επιγράμματα της Αμβρακίας και τα απαράδεκτα μιας ερμηνείας, Μελέτες σ.109-112
Ματθαίου Ά., Αμβρακίας ελεγείον, HOROS 8-9(1990-1991), σ. 271-277 σ. 303-310
Οικονόμου Σ. (2012)Ταφές πεσόντων, πολυάνδρεια, κενοτάφια και ηρώα από την ύστερη εποχή του χαλκού έως και τους κλασικούς χρόνους στον ελλαδικό χώρο. Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Bousquet J.(1992),Deux epigrammes grecques(Delphes, Ambracie) BCH 116, 585-606