CHAsset: Τζαμί Φαΐκ πασά (Ιμαρέτ)
Rights
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Rights owner
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Museum/Catalogue No.
1.02.Β_ΙΜΑ
Chronology
Δεύτερο μισό 15ου αιώνα
Historical Period
What is it?
Το Ιμαρέτ, στην περιοχή Μαράτι, είναι ένα από τα εμβληματικά οικοδομήματα της Άρτας. Πρόκειται ουσιαστικά για το Τζαμί του Φαΐκ πασά, το οποίο αποτελούσε τμήμα ενός μεγαλύτερου κουλιγιέ. Κουλιγιέ ονομαζόταν το οικοδομικό συγκρότημα που περιελάμβανε εστιατόριο (λεγόταν ιμαρέτ και από αυτό πήρε και το όνομά του το τζαμί), μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο), χαμάμ (λουτρά), έναν τετράγωνο οικίσκο που ίσως χρησιμοποιήθηκε ως δωμάτιο του εφημερίου κ.ά. Εξωτερικά του κτιρίου, στα ανατολικά, εντοπίστηκαν τάφοι, πιθανώς ανθρώπων που σχετίζονται με το κτίριο ή αξιωματούχων, όπως και ένα πηγάδι, το οποίο κάλυπτε ίσως τις ανάγκες ύδρευσης του χώρου.
Το κτίριο αποτελείται από μία τετράγωνη αίθουσα προσευχής με ημισφαιρικό θόλο, ενώ μπροστά από την είσοδο βρισκόταν το ρεβάκ, ένα προστώο στηριγμένο σε κίονες, το οποίο δεν σώζεται σήμερα. Στη βόρεια πλευρά υψώνεται ο χαρακτηριστικός μιναρές. Τη μορφή αυτή έχουν τα περισσότερα τεμένη του ελλαδικού χώρου. Είναι κτισμένο σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα των βυζαντινών μνημείων και δέχτηκε κάποιες μετατροπές κατά τον 19ο αιώνα (ανοικοδόμηση του ανώτερου τμήματος του μιναρέ, κατασκευή του δεύτερου ψηλότερου τυμπάνου του θόλου). Το προστώο, ο στεγασμένος ημιυπαίθριος χώρος με τους κίονες, αποτελούσε προέκταση της αίθουσας προσευχής. Από τα γλυπτά που έχουν διασωθεί αποδεικνύεται ότι ήταν κοσμημένο και στους κίονες αλλά και στα τόξα της στοάς. Η πόρτα της εισόδου κοσμείται από ορθομαρμάρωση, ενώ στο υπέρθυρο σώζεται ανάγλυφη επιγραφή στην οθωμανική γλώσσα.
Στο εσωτερικό της αίθουσας, απέναντι από την πόρτα, διαμορφώνεται το μιχράμπ, δηλαδή μια κόγχη διακοσμημένη με σταλακτίτες, η οποία υποδεικνύει την κατεύθυνση προς τη Μέκκα, στην οποία ο πιστός στρέφεται για να προσευχηθεί. Το δάπεδο του τεμένους αποτελείται από οκταγωνικές πήλινες πλάκες που διατηρούνται στο μεγαλύτερο μέρος τους. Ο μιναρές, στο βόρειο άκρο της δυτικής πλευράς της αίθουσας, έχει κυλινδρικό σώμα και στηρίζεται σε τετράγωνη βάση. Την πρόσβαση στον μιναρέ εξυπηρετούσε μία χαμηλή πόρτα, εντός του κτιρίου, που οδηγούσε σε ελικοειδή σκάλα από την οποία ανέβαινε κανείς μέχρι την κορυφή του.
Το χαμάμ βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα μακριά από το τέμενος. Ανήκε και αυτό στο ευρύτερο οικοδομικό συγκρότημα του Ιμαρέτ. Σήμερα ένα μεγάλο τμήμα του έχει καταστραφεί. Στον περίβολο υπάρχει και ένας τετράγωνος μονόχωρος οικίσκος, ο οποίος πιθανότατα, χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του εφημερίου του Μαρατίου. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας μικρής κατοικίας με τζάκι για την θέρμανση και το μαγείρεμα.
What else do we know about it?
Στα μέσα του 15ου αι., την εποχή του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή, η Άρτα προσαρτήθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο διοικητής της, ο Φαΐκ πασάς, έφτασε στην πόλη στις 24 Μαρτίου 1449. Στη διάρκεια της θητείας του ο οθωμανός πασάς ίδρυσε το κουλιγιέ, το παλαιότερο οθωμανικό τέμενος της Ηπείρου Έγινε γνωστό και ως Ιμαρέτ κι έδωσε το όνομά του στη γύρω περιοχή, που σήμερα αποκαλείται από τους ντόπιους Μαράτι, από παραφθορά της λέξης Ιμαρέτ.
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 το τζαμί βρέθηκε στο επίκεντρο των πολεμικών γεγονότων. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, οι αγωνιστές, με αρχηγό τον Μάρκο Μπότσαρη ή κατά άλλους τον Ανδρέα Ίσκο, οχυρώθηκαν στο κτήριο και κατάφεραν να αποκρούσουν τις επιθέσεις των Τούρκων.
Το 1897 ο χώρος του τζαμιού και η ευρύτερη περιοχή υπήρξαν επίσης μάρτυρες πολεμικών συρράξεων, ανάμεσα στον ελληνικό και στον οθωμανικό στρατό, με επικεφαλής αντίστοιχα τον Συνταγματάρχη Θρασύβουλο Μάνο και τον Αχμέτ Χιφσί πασά. Μετά την απελευθέρωση της Άρτας από τους Οθωμανούς, το τζαμί μετατράπηκε σε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Το 1938 κηρύχθηκε, βάσει βασιλικού διατάγματος, ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Historical figures
Historical events
Keywords
Place of discovery
Building materials
Where is it currently located?
Dimensions
How was it found?
Referenced in
Ορλάνδος Α. ΑΒΜΕ, τόμος Β' 1936, ανατύπωση Αθήνα 1999
8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων,Δρ. Παπαδοπούλου Β. Ν., Νομός Άρτας Μαράτι, Αθήνα, 1993
Σ. Ξενόπουλος (1884), Δοκίμιον ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(επανεκδ. Μουσικοφιλολογικού συλλόγου Άρτας"Σκουφάς" , Αρτα 1986)
Φ.Βράκας, Περίπατος στην Οθωμανική Άρτα 1449- 1881: https://www.academia.edu/30720476/%CE%A0%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%A0%CE%91%CE%A4%CE%9F%CE%A3_%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%9F%CE%98%CE%A9%CE%9C%CE%91%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%97_%CE%91%CE%A1%CE%A4%CE%91_1449_1881_pdf
8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων,Δρ. Παπαδοπούλου Β. Ν., Νομός Άρτας Μαράτι, Αθήνα, 1993
Σ. Ξενόπουλος (1884), Δοκίμιον ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(επανεκδ. Μουσικοφιλολογικού συλλόγου Άρτας"Σκουφάς" , Αρτα 1986)
Φ.Βράκας, Περίπατος στην Οθωμανική Άρτα 1449- 1881: https://www.academia.edu/30720476/%CE%A0%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%A0%CE%91%CE%A4%CE%9F%CE%A3_%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%9F%CE%98%CE%A9%CE%9C%CE%91%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%97_%CE%91%CE%A1%CE%A4%CE%91_1449_1881_pdf