CHAsset: Επτά Παίδες εν Εφέσω, τοιχογραφία
Rights
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Rights owner
Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας
Museum/Catalogue No.
Chronology
Αρχές 13ου αιώνα
What is it?
Το βόρειο γωνιακό διαμέρισμα του Αγίου Νικολάου της Ροδιάς κοσμεί η παράσταση των Επτά Παίδων εν Εφέσω: επτά νεαρών Εφέσιων χριστιανών που αναστήθηκαν 200 χρόνια μετά την κοίμησή τους. Πρόκειται για ένα σπάνιο εικονογραφικό θέμα, το οποίο παρουσιάζεται με ιδιαίτερη πρωτοτυπία στη συγκεκριμένη περίπτωση. Παριστάνεται η στιγμή που οι νέοι αρχίζουν να ξυπνούν: δύο εικονίζονται ξύπνιοι, καθισμένοι σε στάση περισυλλογής, ενώ οι υπόλοιποι ακόμα κοιμούνται. Είναι διατεταγμένοι σε δύο ζώνες, με καθέναν να καταλαμβάνει τον δικό του χώρο στο σπήλαιο. Η στάση τους είναι άνετη και διαφορετική. Δίπλα σε όλους υπάρχουν από δύο καλάθια κρεμασμένα σε μεταλλικές βέργες, ενώ πλάι στη μορφή του Μαρτίνου κρέμεται, εκτός από το καλάθι, και ένα δοχείο νερού. Όλοι οι νέοι εικονίζονται αγένειοι, με κοντά μαλλιά, με ανατολικού τύπου μικρούς πίλους (σκούφους) και φωτοστέφανα στα κεφάλια. Φορούν βαρύτιμους χιτώνες που δένουν στον ώμο με πόρπη (παραμάνα), διακοσμημένους με παρόμοια κεντήματα στα μανίκια και στις άκρες. Φορούν επίσης υφασμάτινες δρομίδες (ψηλές μπότες) που φτάνουν μέχρι το γόνατο. Πάνω από το φωτοστέφανο του κάθε νέου διακρίνεται το όνομά του: ΙΑΜΒΛΗΧΟΣ, ΑΝΤΟΝΙΝΟΣ και ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ στην κάτω ζώνη και ΕΞΑΚΟΥΣΤΟΥΔΙΑΝΟΣ, [ΜΑΞΙΜΙ]ΛΙΑ[ΝΟΣ], ΙΩ[ΑΝΝΗΣ] και ΜΑΡΤΙΝΟΣ στην επάνω.
What else do we know about it?
Οι επτά νέοι έζησαν επί αυτοκράτορος Δεκίου (249-251), ενός από τους πιο σκληρούς διώκτες του χριστιανισμού. Αρνούμενοι να θυσιάσουν στα είδωλα, κατέφυγαν σε σπήλαιο της Εφέσου, όπου προσευχήθηκαν να πεθάνουν για να μη συλληφθούν από τους άνδρες του αυτοκράτορα. Εκείνος, όταν έμαθε ότι οι επτά νέοι είναι νεκροί, διέταξε να κλείσουν την είσοδο του σπηλαίου με τοίχο . Μετά από 194 χρόνια, επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου του Μικρού, εμφανίστηκε μία αίρεση που διακήρυττε ότι δεν υπάρχει Ανάσταση νεκρών. Ο αυτοκράτορας, απελπισμένος, ζήτησε βοήθεια από τον Θεό. Τότε, εξαιτίας ενός τυχαίου γεγονότος, ο τοίχος που έφραζε την είσοδο του σπηλαίου γκρεμίστηκε και οι επτά νέοι ξύπνησαν. Το επεισόδιο έγινε γνωστό σε όλους, επιβεβαιώνοντας έτσι την αλήθεια της Αναστάσεως. Αυτός ο συμβολισμός της ανάστασης των νεκρών έκανε το επεισόδιο των Επτά Παίδων εικονογραφικό θέμα στη βυζαντινή ζωγραφική. Οι Επτά Παίδες εν Εφέσω ανήκουν σε μία ομάδα πολύ σπάνιων παραστάσεων. Τα παλαιότερα σωζόμενα παραδείγματα είναι μικρογραφίες χειρογράφων χρονολογούμενων τον 9ο αι., ενώ στη μνημειακή ζωγραφική η παράσταση εμφανίζεται τον 11ο αι., για παράδειγμα σε ναούς όπως η η Αγία Βαρβάρα στην Καππαδοκία (1006-1021) και η Αγία Σοφία της Αχρίδας (γύρω στο 1050), ο ναός του Ευαγγελισμού στο Arkazhi, Novgorod (1189) και το παρεκκλήσιο της Μονής του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο (1200).
Η παράσταση των Επτά Παίδων εν Εφέσω δεν σώζεται σε άλλα μνημεία του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Ωστόσο, το γεγονός ότι εμφανίζεται στην Αχρίδα από τον 11ο αι., και στη μονή Studenica (1208), μαρτυρεί ότι η λατρεία τους ήταν γνωστή στην ευρύτερη περιοχή.
Historical figures
Historical events
Place of discovery
Building materials
Where is it currently located?
Ναός Αγίου Νικολάου Ροδιάς
Dimensions
How was it found?
Referenced in
8η ΕΒΑ (2008),Τα Βυζαντινά μνημεία της Ηπείρου, Β. Παπαδοπούλου (επιμέλεια), Υπουργείο Πολιτισμού, Ιωάννινα.
Β. Παπαδοπούλου (2002), Η Βυζαντινή Άρτα και τα μνημεία της, Υπουργείο Πολιτισμού, ΤΑΠΑ, Αθήνα.
Στρατή, A. 2004. «Το εικονογραφικό θέμα των Επτά Παίδων εν Εφέσω και η εξάπλωση του στη Χριστιανική λατρεία», Θωράκιον, 295-308.
L. Fundic, Η μνημειακή τέχνη του Δεσποτάτου της Ηπείρου την περίοδο της δυναστείας των Κομνηνών Αγγέλων(1204-1318), Διδακτορική Διατριβή, ΑΠΘ 2013
Γιαννούλης Δ., (2007), Οι τοιχογραφίες των Βυζαντινών Μνημείων της Άρτας κατά την περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Β. Παπαδοπούλου (2002), Η Βυζαντινή Άρτα και τα μνημεία της, Υπουργείο Πολιτισμού, ΤΑΠΑ, Αθήνα.
Στρατή, A. 2004. «Το εικονογραφικό θέμα των Επτά Παίδων εν Εφέσω και η εξάπλωση του στη Χριστιανική λατρεία», Θωράκιον, 295-308.
L. Fundic, Η μνημειακή τέχνη του Δεσποτάτου της Ηπείρου την περίοδο της δυναστείας των Κομνηνών Αγγέλων(1204-1318), Διδακτορική Διατριβή, ΑΠΘ 2013
Γιαννούλης Δ., (2007), Οι τοιχογραφίες των Βυζαντινών Μνημείων της Άρτας κατά την περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων